داستان زنان در قرآن کریم(1)

درعلوم مربوط به قرآن سرفصلی تحت عنوان «اعلام قرآن» وجوددارد.بحث زنان درقرآن نیز در ذیل این عنوان مطرح می‌شود .هرچند ازمنظرهای متعددی می توان به موضوع زن ازنگاه قرآن پرداخت اما در چند بلاغی که داستان زنان درقرآن رادنبال خواهیم کرد ،ازمنظر اعلام قرآن به این موضوع می پردازیم و این که درکتاب آسمانی ما مسلمانان نام چه زنانی وبا چه اوصافی آمده است ؟ ازآن جا که قرآن کریم کتاب هدایت است، اگر از اشخاص هم نام می برددر راستای نقش آنان درمسیر هدایت گری به حق وتوحید است و به این دلیل پیامبران الهی بیشترین اشخاصی هستند که نامشان درقرآن آمده است .به بیان دیگر، قرآن کریم ازمنظر اعلام، تاریخ پیامبران و ماجرای مواجهه آن ها با طاغوت‌های زمانه است که به مقابله با ندای توحیدی وعدالت خواهانه پیامبران پرداخته اند و چون (بنابه نظر معروف)پیامبر زن درتاریخ نداریم ، از زنان به طور خاص درقرآن نامی به میان نیامده است وتنها زنی که نام او بارها و بارها تکرار شده و حتی سوره ای نیز به نام وی شده است ،حضرت مریم (س)مادرحضرت عیسی (ع)است .البته در قرآن کریم، به طور غیر مستقیم وبا ذکر اوصاف از زنان متعددی نام برده شده است . حوا همسر آدم(ع) درقرآن کریم نام همسر حضرت آدم (ع)نیامده وتنهاازآن با وصف همسر آدم یاد شده است ،آن هم درماجرای فرمان خداوندبرای سکونت آدم (ع)وهمسرش حوا دربهشت که این داستان در سه سوره قرآن یعنی سوره بقره ،اعراف و طه بیان شده است .دراین ماجرا که بحث آفرینش نخستین انسان مطرح می شود، خداوند می فرماید: «وَ قُلْنَا یَئَادَمُ اسکُنْ أَنت وَ زَوْجُک الجّنةَ وَ ُکلا مِنْهَا رَغَداً حَیْث شِئْتُمَا وَ لا تَقْرَبَا هَذِهِ الشجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ الظلِمِینَ،و گفتیم اى آدم تو با همسرت در بهشت سکونت کن ، و از ( نعمت هاى ) آن گوارا هر چه مى‌خواهید بخورید ( اما ) نزدیک این درخت نشوید که از ستمگران خواهید شد». (بقره/35) سه سوره ای که اشاره شد،پس ازبیان سکونت حضرت آدم (ع)وهمسرش دربهشت،ازاتفاقاتی سخن می گوید که سرانجام آن به هبوط آدم(ع)وهمسرش از بهشت وسکونت آن ها در زمین منجرمی شود.این عامل هبوط همان اغوا وفریب آن ها از سوی ابلیس است. علامه طباطبایی در تفسیری از این ماجرا، آن را تمثیلی از وضع انسان در جوار قرب الهی می داندو می نویسد: به نظر نزدیک می‌آید که قصه منزل دادن به آدم (ع)و همسرش در بهشت ، و سپس فرود آوردنش به خاطر خوردن از درخت ، به منزله مثل و نمونه‌ای باشد ، که خدای تعالی وضع آدمیان را قبل از نازل شدن به دنیا ، و سعادت و کرامتی که در منزل قرب داشت ، و آن دار نعمت و سرور ، و انس و نور ، و آن رفقای پاک و دوستان روحانی و جوار رب العالمین که داشت ، به آن مثل مجسم کرده است . همچنین بیان می کند که آدم و همسرش شیطان را میدیدند و او را می‌شناختند ، چنان که انبیا با این که به عصمت خدایی معصومند ، او را می‌دیدند و هنگامی که می خواست متعرض ایشان بشود ، می‌شناختند . آفرینش حوا همان طورکه گفته شد در هیچ یک از آیات قرآن از حوا نامی نیامده وتنها با عنوان همسرآدم(ع)از اویادشده است .حتی دربحث آفرینش همسر آدم (ع) هم می فرماید اونیز از جنس آدم آفریده شد.چنان که در آیه اول سوره نساء می فرماید:«یَأَیهَا النَّاس اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِى خَلَقَکم مِّن نَّفْسٍ وَحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنهَا زَوْجَهَا وَ بَث مِنهُمَا رِجَالاً کَثِیراً وَ نِساءًوَ اتَّقُوا الله الَّذِى تَساءَلُونَ بِهِ وَ الأَرْحَامَ إنَّ الله کانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً ،اى مردم از پروردگارتان بپرهیزید که همه شما را از یک انسان آفرید ، و همسر او را ( نیز ) از جنس او آفرید، و از آن دو ، مردان و زنان فراوانى ( در روى زمین) منتشر ساخت.» مفسران در این که مقصود از «نفس واحده »و«زوجها» درآیه شریفه چیست نظرهایی را مطرح کرده اند.به نظر علامه طباطبایی از ظاهر سیاق آیه استفاده مى شود که مراد از نفس واحده، آدم (ع) و مراد از زوجها حوا باشد که پدر و مادر نسل انسان است و به طورى که از ظاهر قرآن کریم بر مى‌آید همه افراد نوع انسان به این دو تن منتهى مى‌شوند .دراین که همسر آدم چگونه آفریده شد، درآیه شریفه جمله ای است که به این سوال پاسخ می دهد؛ جمله این است:«و خلق منها زوجها ، همسر آدم از او آفریده شد» .بعضى از مفسران از این تعبیر ، چنین فهمیده‌اند که همسر آدم (ع)، حوا از بدن آدم آفریده شده و پاره‌اى از روایات غیر معتبر را که می گوید، حوا از یکى از دنده‌هاى آدم آفریده شده است، شاهد بر آن گرفته‌اند ( در فصل دوم از سفر تکوین تورات نیز به این معنا تصریح شده است).ولى به نوشته تفسیر نمونه با توجه به سایر آیات قرآن هر گونه ابهامى از تفسیر این آیه برداشته و معلوم می شود که منظور از آن این است که خداوند همسر او را از جنس او ( جنس بشر ) آفرید.در آیه 21 سوره روم مى‌خوانیم : و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها : از نشانه‌هاى قدرت خدا این است که همسران شما را از جنس شما قرار داد تا به وسیله آنها آرامش بیابید و در آیه 72 سوره نحل می فرماید : و الله جعل لکم من انفسکم ازواجا : خداوند همسران شما را از جنس شما قرار داد.روشن است این که در این آیات می خوانیم همسران شما را از شما قرار داد معناى آن این است که از جنس شما قرار داد نه از اعضاى بدن شما.و طبق روایتى که از امام باقر (ع) در تفسیر عیاشى نقل شده ، خلقت حوا از یکى از دنده‌هاى آدم به شدت تکذیب و تصریح شده است که حوا از باقى مانده خاک آدم آفریده شده است.خراسان/